Dlaczego zysk nie równa się zarobionej gotówce

 
 
 
Na wstępie uwaga: dla łatwości przekazu używam terminu „wypracowana gotówka”. Gotówka oznacza tu nie tylko pieniądz w jego materialnej formie, ale wszelkie formy pieniądza jakie firma posiada: środki na kontach, gotówkę w kasie, udostępnione kredyty, itp. A słowo „wypracowana” jest pewnym uproszczeniem bo gotówkę można też np. pożyczyć (np. kredyt bankowy). W języku fachowym „wypracowana gotówka” odpowiada terminom „zmiany stanu środków pieniężnych” lub „przepływów pieniężnych” (ang. cashflow).

I. Zysk różny od wypracowanej gotówki – normalna rzecz

W małych biznesach szefowie gdy otrzymują rachunek zysków i strat odruchowo skupiają się na dolnej linii raportu przedstawiającej zysk netto. Czasami towarzyszy temu zdziwienie zwłaszcza gdy zysk jest spory ale właśnie doświadczyli problemów z brakiem gotówki, np. nie wystarczyło na płace, podatki i faktury dostawców. Innym razem jest odwrotnie – u dołu rachunku zysków i strat bije strata, ale na płacenie rachunków wystarczyło, więc czujność została uśpiona.

Sytuacja, w której zysk/strata i zmiana stanu gotówki (fachowo nazywana przepływami pieniężnymi) są różne, jest bardzo powszechna zwłaszcza gdy mamy do czynienia z sezonowością biznesu, większymi inwestycjami, czy też istotnym braniem / spłacaniem kredytów. Informacje o tym zawsze można zobaczyć w bilansie.

Aby zrozumieć te zależności najpierw trzeba zrozumieć związek między zyskiem, a generowaną gotówką oraz sposób obliczania każdego z nich.

II. Zysk a wypracowana gotówka

1. Zysk – jest wykazywany w rachunku zysków i strat i jest równy przychodom (sprzedaży netto) pomniejszonym o koszty związane z uzyskaniem tych przychodów. Przykładowo jeśli w danym miesiącu sprzedano za 1 mln, a koszty zakupu tych sprzedanych towarów / wytworzenia sprzedanych produktów/usług wyniosły 800 tys. to zysk wynosi 200 tys. Nie ma tutaj znaczenia kiedy zapłaciliśmy za zakupione i potrzebne do wytworzenia materiały i usługi, jak również nie ma znaczenia czy klienci zapłacili już za to co im sprzedaliśmy.
   Zysk mierzy opłacalność naszego biznesu w danym okresie.

 

2. Wypracowana gotówka – jest widoczna albo w specjalnych zestawieniach przepływów pieniężnych (w tym przypadku jest raczej potrzebna specjalistyczna wiedza) albo prościej w bilansie. Jest ona równa gotówce otrzymanej pomniejszone o gotówkę wypłaconą w danym okresie (nie ważne z/do jakiego zewnętrznego źródła). Z bilansu odczytamy to jako różnicę pozycji środków pieniężnych w bilansie na koniec okresu i bilansie na początek okresu. Jeśli wartość jest dodatnia to firma więcej zgromadziła niż wydała gotówki, a jeśli wartość jest ujemna to jest odwrotnie.
   Wypracowana gotówka mierzy zdolność firmy do płacenia rachunków.

 
Kiedy powyższe dwie wartości nie są sobie równe ?
Wyliczanie szczegółów różnic między tymi wartościami to zadanie dla analityka finansowego. Tutaj na poziomie ogólnym można wyróżnić 3 główne przyczyny:

• różnica czasowa między momentem (okresem) kiedy dane pozycje (transakcja sprzedaży czy zakupu) pojawiają się w rachunku zysków i strat, a kiedy następuje wpłata/wypłata ich dotycząca. Np. w maju sprzedano wyroby za 1000zł i zakupiono na potrzeby produkcji tych wyrobów materiały za 600zł. Dostawcy zapłacono już w maju, ale klient zapłacił w czerwcu.
  W maju: zysk wyniósł 400zł (=1000zł-600zł), natomiast zmiana gotówki to -600zł (bo wpłata od klienta była miesiąc później)
• wydatki gotówki na pozycje, które nie stają się od razu kosztami – część rzeczy, które kupujemy służy firmie przez lata, np. materialne rzeczy jak budynki, maszyny, samochody, ale także niematerialne jak oprogramowanie, licencje, a część miesiącami jak polisy ubezpieczeniowe, roczne subskrypcje na czasopisma, korzystanie z systemów informatycznych, itp. Nie wchodząc w arkana księgowości dla każdego takiego wydatku np. 1200zł na polisę określamy szacowany czas jego używania (tutaj: 12 mies.) i taką kwotę wydatku zaliczamy do kosztów (a tym samym do wyliczania zysku) po kawałku przez wszystkie miesiące korzystania (tutaj: 1200zł/12 mies. = 100zł). Jak widać w takim przypadku wydatek (element gotówkowy) następuje w całości na początku, a koszt (element zysku) miesiąc po miesiącu. Może tez być kolejność odwrotna, ale takie sporadyczne sytuacje pozostawię na boku.
  Tą samą kategorią są zakupy materiałów magazynowych, o ile przyjęto zasadę nie zaliczania ich w koszty od razu w momencie zakupu, ale w momencie wydania.
• pożyczki/kredyty – czy mówimy o braniu kredytów (np. wpływ z banku), czy udzielaniu kredytów (np. wypływ pożyczki do właściciela) czy też ich spłacaniu (uwaga: piszę tylko o części dotyczącej kapitału, a nie odsetek !) jest to operacja wyłącznie gotówkowa. Tzn. pojawi się ona w pozycji „wypracowanej gotówki” (choć tutaj słowo wypracowana jest mało adekwatne) ale nie pojawi się w ogóle jako składnik zysku czy straty. Po prostu fakt, że od kogoś / komuś pożyczyliśmy pieniądze nie jest żadną operacją tworzącą wynik finansowy firmy.

III. Przyczyny zmian wypracowanej gotówki

Aby szczegółowo zanalizować różnice jak wcześniej pisałem należy się posłużyć raportem od analityka. Zazwyczaj dzieli on zmiany w stanie gotówki na 3 obszary:

• Zmiany gotówki z działalności operacyjnej (czyli tej którą się firma przede wszystkim zajmuje)
• Zmiany gotówki z działalności inwestycyjnej (czyli wszelkiego rodzaju długoterminowe inwestycje w rzeczy trwałe)
• Zmiany gotówki z działalności finansowej (wpłaty i wypłaty gotówki niezwiązane z działalnością operacyjną, np. kredyty i pożyczki, wypłaty dywidendy, itp.)

Gdy będziesz szukał różnic między zyskiem, a wypracowaną gotówką (zazwyczaj to drugie będzie mniejsze od pierwszego) na starcie zastanów się w jakim z tych 3 obszarów jest najbardziej prawdopodobne, że będą różnice. Poniżej podaję kilka przykładów sytuacji, które mogą być źródłem mniejszej gotówki niż zysków Twojej firmy.

 
1. Wzrost wartości magazynu
   Firma zakupiła (i zapłaciła) więcej materiałów/towarów magazynowych niż zużyła – zmiany gotówki z działalności operacyjnej

   Załóżmy, że firma kupiła do magazynu towary o wartości 1 mln zł. Sprzedała natomiast tylko za 0,4mln. Dla uproszczenia załóżmy, że firma zapłaciła za nie dostawcom i klienci firmie także zapłacili.

   W takim wypadku z konta bankowego zeszło 1mln zł, a wpłynęło tylko 0,4mln czyli stan gotówki zmniejszył się o 0,6mln, a zysk na tej sprzedaży za 0,4mln oczywiście mniejszy. Saldo gotówki na tej operacji pozostanie ujemne do czasu gdy nie sprzedaż z zyskiem zakupionych towarów.

 

2. Wydłużenie realnych terminów płatności od klientów
   Klienci zaczęli płacić firmie później (czy to z powodu opóźnień czy wydłużonego terminu płatności) – zmiany gotówki z działalności operacyjnej

Kiedy sprzedajesz klientowi to masz w rachunku zysków i strat przychody, ale gotówka pojawia się dopiero gdy zapłaci. Jeżeli klienci zaczynają płacić później to strumień przychodów (fakturowania) i tym samym zysków „biegnie dalej” natomiast powstaje luka we wpływach gotówki. Niestety będzie ona trwała tak długo jak klienci nie zaczną tego spłacać i realny termin płatności nie wróci do poprzedniego poziomu.

Nawiasem mówiąc ten sam scenariusz ma miejsce gdy firma gwałtownie zwiększy sprzedaż (typowe dla biznesów sezonowych) gdy przychody i zyski już wystąpiły, ale część w sensie gotówki jeszcze nie spłynęły do firmy.

 

3. Inwestycje
   Firma kupuje trwały majątek (maszyny, samochody, itd.) za gotówkę – zmiany gotówki z działalności inwestycyjnej
    
   Większość małych biznesów realizuje inwestycje z gotówki (bo nie ma jeszcze zdolności kredytowej) więc zakup każdego trwałego dobra wiąże się z dużym jednorazowym wydatkiem gotówki, a potem zaliczaniu w koszty tego zakupu po małej kwocie przez długi czas (np. amortyzacja).

 

4. Spłata kredytu
   Firma spłaca kredyt w banku – zmiany gotówki z działalności finansowej
    
   Spłata kredytu to oczywiście wydatek, jednak w części kapitałowej (czyli poza odsetkami) nie jest to koszt i tym samym nie wpływa na zysk. Tak więc spłata uszczupla stan gotówki bez bezpośredniego odzwierciedlenia w zysku firmy. Oczywiście to odzwierciedlenie w ogóle jest (pośrednio) bo środki z kredytu mogły np. sfinansować inwestycje, które to okres po okresie „dodają się do kosztów” firmy jako amortyzacja. Teoretycznie jeżeli kredyt byłby spłacany w tak samo długim okresie, jak okres amortyzacji inwestycji to te wzajemne efekty by się kompensowały jednak w praktyce tak jest bardzo rzadko.

 

5. Przedpłata zakupów
   Firma przedpłaca zakupy (przedpłaty zamówień, ale także najem płatny z góry, polisy, itp.) – zmiany gotówki z działalności operacyjnej
    
   Gdy firma dokonuje płatności z góry, to oczywiście nie może zaliczyć tych wypłat w koszty tak długo jak nie otrzyma/nie zużyje przedpłacanej rzeczy/usługi, a dzieje się to zazwyczaj w kolejnych okresach (stąd przedpłata). Dlatego w skrócie rzecz ujmując „gotówki już nie ma, a kosztów jeszcze nie ma”.

IV. Regularna analiza

 
Aby zobaczyć dokładny obraz zmian stanu gotówki potrzebny jest odpowiednio szczegółowy raport wraz z możliwością zagłębiania się w szczegóły. Warto przeglądać ten raport w cyklach miesięcznych abyś miał świadomość „gdzie podziała się Twoja gotówka”. Oglądając go dowiesz się czy np. nie musisz przyśpieszyć windykacji u klientów lub wyhamować inwestycje.

Więcej firm upadło z powodu braku gotówki niż braku zysków,
dlatego tak popularne jest stwierdzenie „cash is the king !”